Buồng trứng đa nang có thể xảy ra ở bất cứ phụ nữ nào trong độ tuổi sinh đẻ, tác động xấu đến khả năng sinh sản, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.
Hội chứng buồng trứng đa nang là gì?
Đa nang buồng trứng (hay còn gọi là PCOS – Polycystic Ovary Syndrome) là một vấn đề xảy ra khi cơ thể người nữ có quá nhiều hormone sinh dục nam trong khi lượng hormone sinh dục nữ không đủ. Điều này khiến sự rụng trứng trở nên bất thường hơn. Nếu không được chữa trị sớm sẽ dẫn đến sự mất cân bằng hormone, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tăng nguy cơ mắc một số bệnh như: tiểu đường, tim mạch và rối loạn sinh sản.
Khi mắc hội chứng buồng trứng đa nang, lượng hormone sinh dục nam trong cơ thể người nữ sẽ quá nhiều làm ngăn cản sự rụng trứng khiến trứng chứa đầy trong nang trứng. Nhiều người mắc bệnh này có buồng trứng giãn rộng chứa các cụm nang nhỏ. Nếu nang trứng không phát triển bình thường và việc rụng trứng xảy ra không đúng theo chu kỳ sẽ dẫn đến sự mất cân bằng hormone nam và nữ trong cơ thể.
Đa phần phụ nữ bị đa nang buồng trứng, cơ thể sẽ phản ứng với đề kháng insulin ngăn không cho đường (glucose) chuyển hóa. Việc điều trị được tiến hành bằng cách bổ sung insulin nhằm đưa đường (glucose) vào tế bào, lưu giữ và cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nếu cơ thể có chứa quá nhiều insulin, bạn sẽ dễ thèm ăn, dẫn đến tăng cân và sản sinh thêm kích thích tố nam.
Hội chứng này làm ảnh hưởng đén khoảng 2,2 – 26,7% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và trở thành một trong những nguyên nhân gây vô sinh phổ biến ở phụ nữ. Trong một nghiên cứu có đến 70% phụ nữ mắc PCOS không được chẩn đoán.
Dấu hiệu nhận biết đa nang buồng trứng
Do sự thay đổi hormone khác nhau dẫn đến những dấu hiệu mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) cũng khác nhau ở từng người. Có tới 80% phụ nữ mắc hội chứng này bị béo phì, thường là béo bụng và hơn 70% phụ nữ có tình trạng lông phát triển nhiều ở mặt, ngực, bụng dưới, lưng hoặc bắp đùi. Sau đây là 8 dấu hiệu phổ biến của hội chứng buồng trứng đa nang:
- Chu kỳ kinh nguyệt bất thường, không đều hoặc kéo dài là dấu hiệu phổ biến nhất của buồng trứng đa nang. Ví dụ, trong một năm, bạn sẽ có ít hơn 9 kỳ xuất hiện “đèn đỏ”. Mỗi chu kỳ kéo dài hơn 35 ngày và xuất huyết bất thường. Kinh nguyệt có rất ít hoặc rất nhiều hoặc có kinh một cách bất ngờ.
- Gặp khó khăn trong việc thụ thai.
- Có các vấn đề về da như: bị mụn trứng cá, mảng da sẫm màu hoặc vùng da dư thừa ở nách hoặc quanh cổ.
- Chứng ngưng thở lúc ngủ.
- Mọc lông trên mặt, trên ngực, bụng, lưng hoặc bắp đùi.
- Trầm cảm hoặc thay đổi tâm trạng thất thường.
- Tăng cân, béo phì.
- Tóc mỏng hoặc tóc rụng nhiều.
Nguyên nhân chính gây buồng trứng đa nang
Theo các nhà khoa học những yếu tố sau có thể là nguyên nhân của hội chứng đa nang buồng trứng:
- Di truyền
Đây là yếu tố có nguy cơ cao nhất khiến bạn bị hội chứng buồng trứng đa nang. Nếu mẹ, chị gái hoặc em gái của bạn bị buồng trứng đa nang, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh này hoặc bị tiểu đường hay có chu kỳ kinh nguyệt không đều. Các nhà nghiên cứu cũng nghi ngờ khả năng một số gene nhất định có liên quan với hội chứng này.
- Kháng insulin hay do rối loạn hội chứng trao đổi chất
Bạn có biết insulin là nội tiết tố quan trọng giúp kiểm soát glucose (đường) trong cơ thể, chuyển hóa đường trong máu vào tế bào. Nếu cơ thể bạn có khả năng kháng insulin nghĩa là các mô trong cơ thể có sự đề kháng với những tác động của insulin, vô tình khiến khả năng sử dụng insulin có thể bị gián đoạn. Do đó, tuyến tụy sẽ tiết ra insulin nhiều hơn để cung cấp đường cho tế bào. Lượng insulin dư thừa này có thể tác động xấu đến buồng trứng bằng cách tăng sản xuất androgen. Sự gia tăng sản xuất androgen có thể cản trở sự phát triển của nang trứng, làm giảm khả năng rụng trứng của buồng trứng, gây ra tình trạng mụn trứng cá và rụng tóc.
Ngoài ra, khi không được chuyển hóa vào tế bào, đường sẽ được chuyển đổi thành chất béo khiến người bị PCOS tăng cân, béo phì hoặc rất khó giảm cân.
- Chế độ ăn uống – Kẻ đáng ngờ gây ra đa nang buồng trứng
Nhiều giả thuyết nghi ngờ rằng chế độ ăn uống có quá nhiều tinh bột đường cũng có thể là nguyên nhân gây ra hội chứng đa nang buồng trứng. Trong thực tế, hầu hết người bị PCOS là người thừa cân song những người gầy cũng có nguy cơ. Cơ thể không cân đối, vòng 2 phát phì (béo bụng) là đặc trưng của hội chứng chuyển hóa gây ra bởi sự đề kháng insulin.
Đa nang buồng trứng có nguy hiểm không?
Nồng độ Androgen cao hơn bình thường ở người bị đa nang buồng trứng sẽ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản cùng nhiều khía cạnh sức khỏe khác.
Các biến chứng thường gặp của hội chứng này bao gồm:
- Khó mang thai
Hội chứng buồng trứng đa nang sẽ làm rối loạn quá trình rụng trứng, làm giảm cơ hội mang thai. Đây được chứng minh là một trong những nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới.
- Hội chứng chuyển hóa
Đa nang buồng trứng có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa như tình trạng tăng huyết áp, đường huyết cao, cholesterol HDL thấp, cholesterol LDL cao… làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch, tiểu đường tuýp 2, đột quỵ…
- Hội chứng ngưng thở lúc ngủ
Ngưng thở khi ngủ là tình trạng ngừng thở trong một thời gian ngắn trong lúc ngủ, lặp đi lặp lại nhiều lần vào ban đêm. Tình trạng này thường gặp ở phụ nữ thừa cân, béo phì. Đặc biệt, phụ nữ béo phì mắc hội chứng PCOS sẽ có nguy cơ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ cao gấp 5 – 10 lần so với người bình thường.
- Ung thư nội mạc tử cung
Sau thời gian khoảng 14 ngày rụng trứng, niêm mạc tử cung sẽ bong ra. Nếu trứng không rụng đều hàng tháng thì lớp niêm mạc này sẽ không bong ra, dày lên, làm tăng nguy cơ bị ung thư nội mạc tử cung.
- Phiền muộn
Sự thay đổi nội tiết tố dẫn đến tình trạng các triệu chứng như hói đầu, rậm lông, sạm da, thừa cân… sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc và tinh thần của người phụ nữ. Họ sẽ thường xuyên lo lắng, buồn phiền, đặc biệt tình trạng này kéo dài dễ dẫn đến trầm cảm.
Điều trị buồng trứng đa nang như thế nào?
Buồng trứng đa nang có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý và cuộc sống người bệnh. Do đó, ngay khi được chẩn đoán mắc hội chứng này, người bệnh cần có kế hoạch điều trị càng sớm càng tốt theo phác đồ điều trị của bác sĩ.
Tùy vào tình trạng bệnh, sức khỏe tổng thể và khả năng đáp ứng với các phương pháp điều trị mà người bệnh được hướng dẫn phác đồ điều trị cụ thể. Quá trình điều trị thường bắt đầu từ việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt, thay đổi lối sống, bao gồm giảm cân, ăn kiêng và tập thể dục.
- Giảm cân
Nghiên cứu cho thấy, việc giảm 5 – 10% trọng lượng cơ thể có thể giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt, cải thiện các triệu chứng PCOS. Thêm vào đó, giảm cân cũng giúp cải thiện mức cholesterol, giảm insulin, giảm các nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch và tiểu đường.
- Ăn kiêng
Một chế độ ăn uống ít carbohydrate có hiệu quả cho cả việc giảm cân và giảm mức insulin bên trong cơ thể người bị đa nang buồng trứng. Chế độ ăn kiêng có chỉ số đường huyết (GI) thấp cũng giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt tốt hơn so với chế độ ăn thông thường.
- Tập thể dục
Một số nghiên cứu chứng minh rằng, việc tập thể dục với cường độ vừa phải trong vòng 30 phút/ngày, tập ít nhất 3 ngày/tuần sẽ giúp phụ nữ mắc hội chứng đa nang buồng trứng giảm cân. Ngoài ra, tập thể dục cũng giúp cải thiện quá trình rụng trứng và mức insulin ở phụ nữ.
- Sử dụng thuốc
Đa nang buồng trứng có thể được điều trị bằng các loại thuốc sau:
- Thuốc tránh thai: Dùng thuốc tránh thai kết hợp với estrogen và progestin hàng ngày giúp cân bằng hormone trong cơ thể người bệnh, điều chỉnh quá trình rụng trứng, làm giảm các triệu chứng PCOS và ngăn ngừa ung thư nội mạc tử cung. Người bệnh có thể sử dụng miếng dán tránh thai hoặc vòng âm đạo thay thế cho thuốc.
- Metformin (Glucophage, Fortamet): Giúp điều trị PCOS bằng cách cải thiện mức insulin. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng khi dùng Metformin kết hợp với tập thể dục, thay đổi chế độ ăn uống sẽ giúp người bệnh giảm cân, giảm lượng đường trong máu và giảm rối loạn kinh nguyệt tốt hơn không dùng thuốc.
- Clomiphene (Clomid): Đây là loại thuốc có tác dụng hỗ trợ sinh sản, dùng để kích thích phóng noãn cho phụ nữ mắc hội chứng PCOS có thể mang thai.
- Các phương pháp tẩy lông: Một số phương pháp điều trị có thể giúp người bệnh ngăn ngừa sự mọc lông, hoặc tẩy đi vùng lông phát triển rậm rạp do PCOS. Kem Eflornithine (Vaniqa) là một loại thuốc kê đơn có tác dụng làm chậm sự phát triển của lông. Ngoài ra, người bệnh có thể tham khảo phương pháp tẩy lông bằng laser hoặc điện phân, giúp loại bỏ vùng lông không mong muốn trên mặt và cơ thể.
Khuyến cáo người bệnh không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ, tránh các biến chứng nguy hiểm do tác dụng phụ của thuốc.
- Phẫu thuật nội soi buồng trứng
Trong một số trường hợp nhất định, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nhằm cải thiện khả năng sinh sản cho người bệnh khi các phương pháp điều trị khác không đạt hiệu quả. Bác sĩ sẽ tiến hành nội soi ổ bụng, cắt góc buồng trứng để bề mặt buồng trứng mở ra thuận lợi cho rụng trứng hoặc tạo ra các lỗ nhỏ ở buồng trứng (phẫu thuật đốt điểm buồng trứng) nhằm làm giảm nồng độ hormone nam giới, kích thích sự rụng trứng.
Mặc dù phương pháp này chỉ cho hiệu quả tạm thời nhưng hơn 50% trường hợp phụ nữ có thể mang thai trong vòng 1 năm kể từ khi phẫu thuật.
- Thụ tinh ống nghiệm IVF
Một phương pháp điều trị khác giúp người bệnh mắc hội chứng đa nang buồng trứng có thể mang thai là thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Bác sĩ sẽ tiến hành lấy trứng và tinh trùng của vợ chồng, thụ tinh trong phòng thí nghiệm để tạo thành phôi thai. Sau đó, phôi thai được đưa vào tử cung người vợ để tiếp tục phát triển.
